کشتی پهلوانی

تاریخچه‌ی کشتی پهلوانی

ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است؛ از سابقه و تاریخ پیدایش این رشته روایات مختلفی مطرح است اما کتاب تاریخ نشان می‌دهد ۴۵۰۰ سال پیش در لرستان و بین‌النهرین آثاری وجود داشته که حکایت‌گر وجود و اهمیت داشتن ورزش و مهارت‌هایی است که امروز کشتی نامیده می‌شود.

نام کشتی از کمربندی به نام «کشتی» گرفته شده که زرتشتیان هنگام خواندن دعا و پهلوانان برای کشتی‌گیران این کمربند را سه بار دور کمر می‌بستند. غیر از آثار زرتشتیان، نوشته‌های مورخین یونانی و روسی و همچنین شاهنامه فردوسی، همه دال بر اصالت و قدمت فرهنگ کشتی و پهلوانی در ایران است.

با ورود اسلام به ایران، آیین پهلوانی رنگ مذهبی تری به خود گرفت و مورد توجه بیشتر اندیشمندان و مردم واقع شد. در دوران صفویه و زندیه کشتی پهلوانی دوران طلایی و پررونق خود را سپری کرد و در هر شهری صدها پهلوان و نوخاسته، به کشتی گرفتن و آموختن فنون و آیین پهلوانی مشغول بودند و در دوران قاجار علاقه به کشتی چنان افزایش یافت که ناصرالدین شاه شخصی به نام صاحب‌الدوله را مامور گسترش و توسعه کشتی کرد و رقابت پهلوانان را در میادین مختلف شهر رواج داد.

آداب کشتی پهلوانی

درايران قديم كشتي گرفتن و زورآزمايي كردن اهميت بسيار داشته و بر اين اساس كشتي از ديرباز با شرايط و خصوصيات و قوانين خاص هر خطه از كشور ايران اجرا مي‌شده كه البته قواعد و آداب و رسوم محل هر منطقه دراين ورزش تاثيرات بسزايي داشت است.

كشتي پهلواني نوعي كشتي است كه در آن هر يك از دو نفر تلاش مي‌كنند با زور و فن، پشت ديگري را به زمين برساند و يا با اجراي فن مناسب خاص اين كشتي امتياز لازم را كسب كنند؛ اين ورزش از قديم در زورخانه‌ها رواج داشته ولي مسابقات كشتي زورخانه‌اي رفته رفته به خارج از گود زورخانه منتقل شده است و قاعدتا آداب و رسوم حضور یافتن در زورخانه و مرام زورخانه‌ای که در ورزش های زورخانه‌ای ذکر شد مثل جوانمردی، تواضع، احترام به پیشکسوت و ... نیز به این رشته هم منتقل شده.

آنچه بیش از هر چیز بر کشتی در سرتاسر ایران حکم‌ فرما بوده، نه صرفا جنبه بدنی و ورزشی آن بلکه بیشتر به جهت روح جوانمردی، سلحشوری و انگیزه‌ای برای آمادگی بدنی در مقابل حوادث گوناگون از جمله جنگ‌های تن به تن و دفاع از کیان و مملکت و ایستادگی در مقابل زورمندان بوده است.

کشتی گرفتن در زورخانه معمولاً پس از اتمام ورزش بوده است؛ چنانچه جنبه‌ی تمرین داشت چند نفر دو به دو در داخل گود به زورآزمایی و تمرین مشغول می‌شدند و مربیان و استادان کشتی از کنار گود بر کشتی آن‌ها نظارت داشتند ولی چنانچه کشتی جنبه‌ی مسابقه داشت، روزهای تعطیل و جمعه را برای این منظور انتخاب می‌کردند و با اعلام قبلی، مردم برای تماشا در زورخانه جمع می‌شدند و پولی هم به نفع زورخانه جمع‌آوری می‌شد.

لباس کشتی گیران

نطعى یا شلوار کشتى پهلوانى عبارتست از شلوار ورزش هاى زورخانه‌اى که از کمر تا زیر زانوى کشتى گیر را پوشش مى‌دهد و از پارچه‌اى بسیار محکم دوخته مى‌شود تا هنگام استفاده حریف از آن پاره نشود.
فراخى سر زانو (سرکاسه) یا (پیش کاسه) شلوار کشتى پهلوانى باید به حدى باشد که انگشتان حریف بتواند آن را بگیرد.
شلوار کشتى پهلوانى (نطعى) باید فاقد هرگونه اشیاى فلزى از قبیل سگک و یا گل هاى میخى تزیینى باشد.
سر زانو (پیش کاسه) یا (سرکاسه) و کمر شلوار باید به طریقى نوار دوزى شده باشد که هنگام استفاده حریف از آن پاره نشود.
کمربند، پارچه‌هاى محکم به رنگ آبی یا قرمز باید دو دور به کمر بسته شود و گره آن باید به طریقى باشد که هنگام استفاده حریف باز نشود.
پوشش بالاتنه کشتى پهلوانى عبارتست از دو بنده کشتى به رنگ قرمز یا آبی که بر اساس قرعه تعیین مى‌شود.
کشتى گیران ملزم به پوشیدن کفش کشتى مى‌باشند.

قوانین کشتی پهلوانی

کشتی گیران حق دارند شلوار یا کمربند حریف را برای اجرای فن در اختیار بگیرند و فنون مخصوص کشتی پهلوانی را اجرا کنند.

کشتی در دو زمان 5 دقیقه با یک دقیقه استراحت براى وزن بالای 90  کیلوگرم و یک زمان 5 دقیقه براى سایر وزن‌ها انجام می‌شود .

وزن‌هاى کشتى عبارتست از 60 تا 70 کیلو، 70 تا 80 کیلو، 80 تا 90 کیلو و 90 + کیلوگرم.

وضعیت ظاهرى کشتى گیران مى‌بایست زیبنده عنوان پهلوانى باشد و استفاده از زیورآلات از قبیل انگشتر، دستبند، گردن آویز و سایر وسایل زینتى ممنوع مى‌باشد.

زیرگیرى فقط در سر، پا و از زانو به بالا مجاز است.

گرفتن پیش قبض و پس قبض، پس کاسه و پیش کاسه در هر شرایطى آزاد است.

 اجراى فنون و بدل کاری به وسیله پا با پا آزاد است .

هنگام بدل کارى ها و اجراى فنون مربوطه، استفاده از دست از بالاى زانوى حریف مجاز است.

خاک کردن حریف با استفاده از پیش کاسه، پس کاسه، پیش قبض و پس قبض (استفاده از شلوار کشتى پهلوانى) دو امتیاز و با زیرگیرى یک امتیاز خواهد داشت.

انواع کشتی پهلوانی

كشتي دوستانه: كه بخاطر تمرين و مرور فن با اجازه ميان‌دار يا پيش كسوت انجام مي‌شود.

كشتي خصمانه: به تقاضاي يكي از دو حريف و موافقت پيش كسوت انجام مي‌شود.

كشتي دوره‌اي: پس ازخاتمه ورزش در زورخانه و مراسم دعا، كسي كه به قدرت خود اطمينان داشته باشد دست خود را به طرف  حاضران دراز مي‌كند تا هركس مايل است به وسط گود بيايد و با او كشتي بگيرد .

كشتي پهلواني: اين نوع كشتي معمولا بين برترين كشتي گيران آن شهر يا بين شهرهاي ديگر برگزار مي‌شود و طي تشريفاتي در حضور پيشكسوتان ورزش محل قدم به ميدان مي‌گذارند.

كشتي ميداني: كشتي ميداني كه امروز به كشتي پهلواني معروف شده در خارج از گود زور خانه براي تعيين پهلوانان كشور برگزار مي‌شود. 

ویژگی کشتی گیران

ملا حسین واعظ کاشفی در فتوت نامه درباره ویژگی یک پهلوان کشتی می‌گوید: بدان که کشتی گرفتن هنری است مقبول و پسندیده و هر که بدین کار مشغول می‌باشد اغلب آن است که به پاکی و راستی می‌گذارند و با بیان ویژگی های اخلاقی نیکو ادامه می‌دهد از لحاظ جسمی نیز کشتی نیازمند چابکی، سرعت، هماهنگی و قدرت است.

قهرمانان کشتی پهلوانی

در قدیم پهلوانان نامی از سراسر ایران به پایتخت می‌آمدند تا در یکی از روزهای عید، در حضور بزرگان مملکت و پهلوانان پیشکسوت به میدان بروند و پس از کشتی گرفتن با یکدیگر، معلوم کنند که کدام یک از آن‌ها زورمندتر از دیگران است و به عنوان پهلوان کشور لقب گیرد؛ نشان مخصوص پهلوان کشور بازوبند پهلوانی است که به او داده می‌شود و چنانکه پهلوانی بتواند سه سال متوالی پهلوان کشور انتخاب شود، در این صورت بازوبند برای همیشه به ایشان واگذار می‌گردد و برای مسابقات بعدی بازوبند جدیدی تهیه می‌کنند.

جابر صادق زاده با 7 عنوان و پس از آن زنده یاد علیرضا سلیمانی معروف به «پهلوان باشی» با ۶ عنوان، رکورددار بستن بازوبند می‌باشند.

از جمله پهلوانان کشور می‌توان به غلامرضا تختی 3 مرتبه، عباس زندی 4 مرتبه، محمود میران 4 مرتبه و بسیاری پهلوانان دیگر اشاره کرد.