فواید ورزش: 5 خاصیت شگفت‌انگیز ورزش که نمی‌دانستید!

فواید ورزش برای ورزشکاران

همه افراد از فواید ورزش برای بدن آگاه‌اند. حرکت‌دادن بدن یکی از مفیدترین کارهایی است که می‌توانید برای ذهنتان انجام دهید. همه ما شنیده‌ایم که ورزش برای ما مفید است. قلب و ریه‌های ما را تقویت می‌کند و در پیشگیری از بیماری‌هایی مانند دیابت مؤثر است. به همین دلیل است که بسیاری از ما دوست داریم برنامه‌هایی برای حرکت و فعالیت بیشتر در سال جدید داشته باشیم؛ چون می‌دانیم که ورزش موجب سلامتی و طول عمر می‌شود.

اما بسیاری از افراد از سایر فواید ورزش اطلاع ندارند و اینکه ورزش چگونه می‌تواند به ما در یافتن شادی، امید، ارتباط با دیگران و شجاعت کمک کند.

در سرتاسر دنیا، افرادی که فعالیت بدنی دارند، شادتر هستند و رضایت بیشتری از زندگی‌شان دارند. آن‌ها حس هدفمندی، قدردانی، عشق و امید بیشتری را تجربه می‌کنند. احساس ارتباط بیشتری با اجتماعات و تیم‌هایشان دارند و کمتر از تنهایی رنج می‌برند یا دچار افسردگی می‌شوند.

این مزایا در طی عمر، از جمله در میان افرادی که با چالش‌های سلامت روانی و جسمی جدی مواجه‌اند، دیده می‌شود. فعالیت ترجیحی آن‌ها چه پیاده‌روی، دویدن، شنا، رقص، دوچرخه‌سواری، ورزش و وزنه‌برداری باشد و چه تمرین یوگا، در سلامتی‌شان مؤثر است.

چرا ورزش و فعالیت داشتن با چنین طیف وسیعی از مزایای روان‌شناختی مرتبط است؟ یکی از دلایل، تأثیرات قدرتمند و عمیق آن بر مغز است. در ادامه از پنج روش شگفت‌آور صحبت کردیم و اینکه چرا فعال‌بودن برای مغز شما مفید است و چطور می‌توانید این مزایا را تحت کنترل داشته باشید.

پنج مورد شگفت‌انگیز از فواید ورزش

1. 1. نشاط و سرخوشی ناشی از ورزش شما را برای برقراری ارتباط با دیگران آماده می‌کند

اگرچه افزایش روحیۀ ناشی از ورزش معمولاً با عنوان «سرخوشیِ دوندگان» یا نقطۀ اوج یک دونده توصیف می‌شود، اما این افزایش خلق‌وخو، منحصر به دویدن نیست. نشاط و لذت مشابهی را در هر فعالیت بدنی پایدار می‌توان یافت. در حقیقت، این یکی از نتایج و فواید ورزش است. مدت‌هاست که دانشمندان گمان می‌کنند که این احساس نشاط و سرخوشی به‌دلیل وجود اندورفین است؛ اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این سرخوشی با دستۀ دیگری از مواد شیمیایی مغز مرتبط است: اندوکانابینوئیدها! همان مواد شیمیایی که توسط شاهدانه ایجاد می‌شوند؛ یعنی همان چیزی که دانشمندان علوم اعصاب، آن‌ها را به‌عنوان مواد شیمیایی «نگران نباش، خوش باش» توصیف می‌کنند.

مناطقی از مغز که پاسخ استرس را تنظیم می‌کنند، از جمله آمیگدالا و قشر جلوی پیشانی، سرشار از گیرنده‌های اندوکانابینوئیدها هستند. وقتی مولکول‌های اندوکانابینوئید در این گیرنده‌ها قفل می‌شوند، اضطراب را کاهش می‌دهند و یک نوع حالت رضایت را القا می‌کنند. اندوکانابینوئیدها باعث افزایش دوپامین در سیستم پاداش‌دهی مغز هم می‌شوند که این نیز احساس خوش‌بینی را بیشتر تقویت می‌کند.

این سرخوشی ورزشی از راه افزایش‌دادن لذتی که از بودن در کنار دیگران می‌بریم، باعث آمادگی ما برای پیوند با دیگران هم می‌شود. این می‌تواند روابطمان را تقویت کند. خیلی از افراد از ورزش به‌عنوان فرصتی برای برقراری ارتباط با دوستان یا عزیزانشان استفاده می‌کنند. در میان زوج‌های متأهل، وقتی همسران با هم ورزش می‌کنند، هر دو طرف احساس نزدیکی، از جمله احساس عشق و حمایت بیشتری را در ساعات بعدی آن روز گزارش می‌کنند.

مطالعۀ دیگری نشان داد در روزهایی که افراد ورزش می‌کنند، تعاملات مثبت بیشتری را با دوستان و خانواده‌شان گزارش می‌دهند. همان‌طور که یک دونده گزارش می‌داد: “خانوادۀ من گاهی اوقات مرا برای دویدن به بیرون از خانه می‌فرستند؛ چراکه می‌دانند به‌صورت انسان بسیار بهتری به خانه برخواهم گشت.”
بنابراین شادی و نشاط، یکی از اولی‌ترین فواید ورزش است.

1. 2. ورزش می‌تواند مغز شما را نسبت به شادی حساس‌تر کند

هنگام ورزش، یک شوک با دوز پایین به مراکز پاداش مغز وارد می‌کنید؛ سیستم مغزی که کمکتان می‌کند تا انتظار لذت و انگیزه داشته باشید و امیدتان را حفظ کنید. به‌مرورزمان، ورزش منظم سیستم پاداش شما را بازسازی می‌کند که منجر به افزایش سطح گردش دوپامین و افزایش گیرنده‌های دوپامینیِ در دسترس می‌شود. به این ترتیب، یکی دیگر از فواید ورزش این است که هم می‌تواند افسردگی را برطرف کند و هم ظرفیت شادی شما را بالا ببرد.

این تغییرات همچنین می‌توانند تخریب عصبی ناشی از سوءمصرف مواد را ترمیم کنند. سوءمصرف مواد سطح دوپامین مغز و دردسترس‌بودن گیرنده‌های دوپامین در سیستم پاداش را کاهش می‌دهد. در نتیجه، افرادی که با اعتیاد دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌توانند احساس بی‌انگیزگی، افسردگی و جامعه‌گریزی داشته و قادر به لذت‌بردن و خوشحالی از لذت‌های عادی و معمولی خوشحال نباشند. یکی دیگر از فواید ورزش این است که می‌تواند این روند را معکوس کند.

در یک آزمایش رندوم، بزرگسالانی که تحت درمان سوءمصرف متامفتامین بودند، سه بار در هفته در یک برنامۀ یک‌ساعتۀ پیاده‌روی، آهسته دویدن و تمرینات قدرتی شرکت کردند. پس از هشت هفته، مغز آن‌ها افزایش دسترسی به گیرنده‌های دوپامین در سیستم پاداش را نشان داد.

شروع به کار سیستم پاداش مغز فقط به کسانی که با افسردگی یا اعتیاد دست‌وپنجه نرم می‌کنند محدود نمی‌شود. مغز ما با افزایش سن تغییر می‌کند و بزرگسالان با گذشت هر دهه از عمرشان، 13 درصد از گیرنده‌های دوپامین را در سیستم پاداش مغزشان از دست می‌دهند. این ازدست‌دادگی منجر به کسب خوشی کمتری از لذت‌های روزمره می‌شود؛ اما فعالیت بدنی می‌تواند از این تحلیل‌رفتن پیشگیری کند. افراد مسن فعال در مقایسه با همسالان غیرفعال خود، دارای سیستم پاداشی هستند که شباهت بیشتری به سیستم پاداش افرادی دارد که دهه‌ها کوچک‌تر از آن‌ها هستند.

1. 3. ورزش شما را شجاع می‌کند

شجاعت یکی دیگر از تأثیرات جانبی فعالیت بدنی بر مغز است. به‌عبارتی یکی از فواید ورزش، افزایش شجاعت است. هم‌زمان با اینکه یک عادت جدید ورزشی باعث تقویت سیستم پاداش می‌شود، ارتباطات عصبی در مناطقی از مغز که اضطراب را آرام می‌کنند هم بالا می‌برد. فعالیت بدنی منظم می‌تواند حالت پیش‌فرض سیستم عصبی را تعدیل کند تا متعادل‌تر شود و کمتر مستعد جنگ، فرار یا ترس باشد.

حتی آخرین تحقیقات نشان می‌دهند که لاکتات، فراوردۀ جانبی متابولیک ورزش که معمولاً به‌اشتباه، مقصر درد عضلات شناخته می‌شود، تأثیرات مثبتی بر سلامت روان دارد. لاکتات پس از آزادشدن توسط عضلات، از طریق جریان خون به مغز منتقل می‌شود و در آنجا شیمی عصبی شما را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهد که می‌تواند اضطراب را کاهش داده و شما را در برابر ابتلا به افسردگی محافظت کند.

گاهی اوقات، تحرک به‌خودی‌خود به ما این امکان را می‌دهد که خود را فردی شجاع بدانیم. همان‌طور که زبانی که برای توصیف شجاعت استفاده می‌کنیم به استعاره‌های بدن متکی است. ما بر موانع غلبه می‌کنیم، سدهای پیشِ رویمان را می‌شکنیم و از میان آتش می‌گذریم. ما بارهایی را به دوش می‌کشیم، دستمان را برای کمک، دراز و یکدیگر را بلند می‌کنیم. این‌گونه است که ما به‌عنوان انسان دربارۀ شجاعت و تاب‌آوری سخن می‌گوییم.

وقتی با ناملایمات مواجه می‌شویم یا به قدرت خود شک می‌کنیم، حس‌کردن این اعمال در بدنمان می‌تواند به ما کمک کند. ذهن به‌طور غریزی از اعمال جسمی سردرمی‌آورد. گاهی لازم است از یک تپۀ واقعی بالا برویم یا با هم کار کنیم و بار سنگینی را به دوش بکشیم تا بدانیم که این ویژگی‌ها، بخشی از وجود ما هستند.

1. 4. حرکت و جنب‌وجوش در کنار دیگران اعتماد و تعلق ایجاد می‌کند

در سال 1912، امیل دورکیم، جامعه‌شناس فرانسوی، اصطلاح شوروشوق جمعی را برای توصیف خودفرارویِ وجدآمیزی که افراد هنگام حرکت در کنار یکدیگر در آیین و مناسک و شعائر دینی و مذهبی، نماز، یا کار احساس می‌کنند، به‌کار برد. حرکت همراه با دیگران مثل ورزش‌های گروهی، یوگا یا کلاس‌های رقص یکی از قدرتمندترین راه‌های تجربه‌کردن شادمانی است.

روان‌شناسان بر این باورند که کلید تولید شادمانی جمعی، هم‌زمانی است؛ حرکت به یک شیوه و در یک‌زمان همانند دیگران، باعث ترشح اندورفین می‌شود. به‌همین دلیل است که تحقیقات نشان داده‌اند که رقصنده‌ها و قایقرانانی که هم‌زمان حرکت می‌کنند، تحمل دردشان افزایش می‌یابد.

اندورفین نه‌تنها احساس خوبی در ما ایجاد می‌کند، بلکه موجب ایجاد پیوستگی با دیگران نیز می‌شود. افراد درحالی‌که از طریق یک فعالیت جمعی، فورانی از اندورفین را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند، به همدیگر علاقه و اعتماد و سپس احساس نزدیکی می‌کنند. این یک سازوکار نوروبیولوژیکی قدرتمند برای ایجاد دوستی حتی با افرادی است که آن‌ها را نمی‌شناسیم. این احساس، از جمله فواید ورزش است که کمتر به آن توجه شده است.

تمرین گروهی توانسته است از مزایای اجتماعی حرکت هم‌زمان استفاده کند؛ برای مثال، هرچه ضربان قلب شما بیشتر شود، احساس نزدیکی بیشتری با افرادی که به‌اتفاق آن‌ها حرکت می‌کنید به دست می‌آورید و افزودن موسیقی موجب افزایش این اثر می‌شود. تنفس یک‌صدا و هماهنگ با هم، همان‌گونه که ممکن است در یک کلاس یوگا اتفاق بیفتد، می‌تواند احساس شادمانی جمعی را تقویت کند.

ما با مغزهایی به دنیا آمدیم که قادر به ایجاد حس ارتباط با دیگران هستند. این مغزها به همان اندازۀ بازخوردی که از قلب، ریه‌ها و عضلاتمان می‌گیریم، اندرونه‌ای و احشائی هستند. این حیرت‌انگیز است! ما انسان‌ها می‌توانیم در بیشتر اوقات زندگی‌مان، با حس و احساس جدابودن از دیگران به هر جایی برویم، اما با انجام یک اقدام کوچک نظیر گرد هم آمدن در حال حرکت، مرزهای جدا کننده‌مان را محو می‌کنیم.

1. 5. تلاش برای انجام یک فعالیت جدید می‌تواند تصویری را که از خودتان دارید تغییر دهد

هر بار که بدن خود را حرکت می‌دهید، گیرنده‌های حسی در عضلات، تاندون‌ها و مفاصل، اطلاعاتی را دربارۀ آنچه دارد اتفاق می‌افتد به مغز شما ارسال می‌کنند. به همین دلیل است که اگر چشمانتان را ببندید و یک دستتان را بالا ببرید، می‌توانید این تغییر موقعیت را احساس کنید و بدانید که دستتان در کجا قرار دارد. لازم نیست آنچه اتفاق می‌افتد را تماشا کنید؛ چون می‌توانید خودتان آن را حس کنید.

توانایی درک حرکات بدن را حس عمقی می‌نامند. این حس گاهی اوقات “حس ششم” هم نامیده می‌شود. این توانایی به ما کمک می‌کند که با سهولت و مهارت در فضا حرکت کنیم و به طرز حیرت‌انگیزی نقش مهمی در خودپندارۀ ما ایفا می‌کند. خودپنداره یعنی چگونگی فکر ما دربارۀ خود و اینکه خود را در نگاه دیگران چگونه تصور می‌کنیم. افرایضش قدرت حس ششم، یکی از فواید ورزش است که برای عده زیادی می‌تواند شگفت انگیز باشد.

هنگامی که در هر فعالیت بدنی شرکت می‌کنید، احساس لحظه‌به‌لحظۀ شما از خود، به‌واسطه خصوصیات حرکت شما شکل می‌گیرد. اگر باوقار حرکت کنید، مغزتان کشیدگی اندام‌ها و سیال بودن قدم‌هایتان را درک می‌کند و پی می‌برد که «من باوقار هستم». وقتی باقدرت حرکت می‌کنید، مغز شما انقباض انفجاری عضلات را رمزگذاری می‌کند، سرعت عمل را حس می‌کند و می‌فهمد که «من قدرتمندم». اگر صدایی در سرتان شنیده می‌شود که می‌گوید «تو خیلی پیری، خیلی بی‌دست‌وپایی، خیلی درشت‌اندامی، خیلی داغونی، خیلی ضعیفی»، این احساسات بدنیِ ناشی از حرکت، می‌تواند یک برهان قاطع در رد آن‌ها ارائه دهد.

موفقیت‌های جسمی، نحوۀ تفکر شما در مورد خودتان و توانایی‌هایتان را تغییر می‌دهد و نباید تأثیر آن را دست‌کم گرفت. در یکی از مشاوره‌ها، با زنی صحبت می‌کردم که می‌گفت در اوایل 20 سالگی به‌شدت افسرده بوده و تصمیم داشته به زندگی‌اش پایان دهد. روزی که قصد این کار را داشت، برای آخرین تمرین به باشگاه رفت و توانست وزنۀ 83 کیلوگرمی را بلند کند. این بهترین رکوردش تا آن موقع به‌حساب می‌آمد. وقتی میله را گذاشت فهمید که نمی‌خواهد بمیرد. در عوض فکر کرد: “می‌خواستم ببینم که چه‌قدر می‌توانم قوی شوم.” پنج سال گذشت و حالا می‌تواند وزنۀ 136 کیلوگرمی را بالا ببرد. بنابراین داشتن درک صحیح از خود و البته خودباوری نمونه‌های دیگری از فواید ورزش به حساب می‌آیند.

جمع‌بندی

واضح است که ما برای داشتن حرکت و جنب‌وجوش به دنیا آمده‌ایم و تأثیرات و فواید ورزش بر سلامت روانی و اجتماعی ما بسیار است؛ بنابراین، چرا در سال جاری حرکت بیشتری به زندگی خود اضافه نکنید؟ بدون شک با داشتنِ تحرک بیشتر، احساس بهتر، شادتر و روابط اجتماعی بهتری خواهید داشت؛ بنابراین سعی کنید از فواید ورزش غافل نشوید.